Dân tộc Việt Nam với lịch sử hào hùng qua bao nhiêu thế kỷ đã để lại nhiều dấu ấn đặc biệt về các sản phẩm dân gian truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc. Gốm men là một sản phẩm điển hình của lịch sử dân tộc khó bị mai môt theo thời gian và chứa nhiều giá trị văn hóa cần được các thế hệ duy trì tìm hiểu. Chính vì vậy, Bảo tàng Lịch sử quốc gia đã tổ chức buổi trưng bày Gốm Việt Nam được tuyển chọn từ bộ sưu tập cổ An Biên theo các giai đoạn lịch sử hình thành, phát triển của gốm men để các thế hệ hiện tại được thưởng thức và trân trọng hơn nữa các giá trị văn hóa dân tộc luôn được lưu giữ cẩn thận.
Trưng bày gốm Việt Nam ứng với các giai đoạn lịch sử phát triển
Ngày 19/11, trưng bày “Gốm Việt Nam: Một truyền thống riêng biệt nhìn từ sưu tập An Biên” đã khai mạc tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia, số 1 Tràng Tiền, Hà Nội. Trưng bày Gốm Việt Nam: Một truyền thống riêng biệt nhìn từ sưu tập An Biên do Bảo tàng Lịch sử quốc gia phối hợp với Hội Di sản Văn hoá Việt Nam tổ chức nhân Ngày Di sản Văn hoá Việt Nam (23/11).
Đến với trưng bày này, du khách có cơ hội được thưởng lãm gần 70 hiện vật. Chúng là các sản phẩm gốm men đặc sắc, với các loại hình, dòng men đa dạng, phong phú. Chúng được tuyển chọn từ bộ sưu tập cổ vật An Biên của nhà sưu tập Trần Đình Thăng. Thêm với đó là một số hiện vật của Bảo tàng Lịch sử quốc gia. Trưng bày gồm bốn chủ đề trải dài theo từng giai đoạn lịch sử phát triển của gốm Việt. Thời kỳ này trải dài từ 10 thế kỷ đầu công nguyên đến thế kỷ XVII, XIX.
Nhà sưu tập Trần Đình Thăng vẫn nhớ thời điểm ông mua đôi liễn gốm men trắng thời Lý. Ông đã mua vào năm 1986 ở Hà Nội. Đó cũng là hiện vật đầu tiên trong nhóm hiện vật gốm men trắng thời Lý 9 món. Sau đó, ông còn mua thêm mấy đợt gốm men trắng thời Lý nữa. Cuối cùng, chúng được gom lại thành một nhóm hiện vật. Hồ sơ để xét bảo vật quốc gia cho nhóm hiện vật này đang được chuẩn bị.
Các sản phẩm gốm men mang sắc thái riêng Việt Nam
Cách ngày nay trên 2.000 năm, trên nền tảng truyền thống gốm Đông Sơn, người Việt đã tiếp thu kỹ thuật làm gốm men tiên tiến đương thời của Trung Hoa (làm khuôn, gắn chắp các thành phần sau đổ khuôn, tráng men và nung với nhiệt độ cao trong lò), phát triển quy mô, tổ chức sản xuất, tạo ra dòng gốm mang sắc thái riêng và đưa Việt Nam trở thành một trong số ít các quốc gia trên thế giới có nghề sản xuất đồ gốm men ra đời sớm và phát triển liên tục.
Đây là những cơ sở, nền tảng để hình thành các dòng gốm men phát triển các thời kỳ sau. Các sản phẩm đặc biệt nhất là ở thời Lý – Trần. Từ thế kỷ XI – XIV, đồ gốm Việt Nam thời Lý – Trần đã phát triển mang tính độc lập. Chúng khám phá những đề tài trang trí mang đậm tính bản địa của người Việt. Chúng tạo nên một trong những trang sử rực rỡ nhất của truyền thống sản xuất gốm sứ Việt Nam. Loại hình phổ biến của chúng là: liễn, ấm, đài sen, âu, bát, đĩa…. được sản xuất phục vụ sinh hoạt, tiêu dùng từ cung đình đến dân gian.
Đặc biệt, thời kỳ này đã hình thành và phát triển các dòng gốm men phong phú, đa dạng. Chúng bao gồm gốm men trắng, gốm men ngọc, gốm men xanh lục, gốm men nâu, gốm hoa nâu và gốm hoa lam. Thế kỷ XV – XVII là thời kỳ phát triển mạnh mẽ mối quan hệ giao lưu thương mại giữa Việt Nam và nhiều nước trên thế giới.
Các sản phẩm gốm chứa đựng giá trị lịch sử dân tộc hơn 2000 năm
Đồ gốm trở thành mặt hàng xuất khẩu quan trọng. Chúng được sản xuất nhiều chủng loại có trình độ kỹ thuật cao với các loại hình chủ yếu là đồ dùng sinh hoạt, đồ thờ (bát, đĩa, ấm, ang, hộp lư hương, tượng nghê, chân đèn…), dòng men tiêu biểu là hoa lam, nhiều màu, lam xám, với đề tài trang trí chủ yếu là rồng, phượng, mây, nghê…
Một số trung tâm sản xuất gốm sứ nổi tiếng thời kỳ này: Thăng Long, Bát Tràng (Hà Nội), Nam Sách, Bình Giang (Hải Dương),… Những biến động của lịch sử khiến các trung tâm sản xuất gốm dần lụi tàn từ thế kỷ XVIII. Đậm tính truyền thống và riêng biệt, trung tâm sản xuất gốm Bát Tràng đã trải qua những giai đoạn lịch sử khó khăn để tồn tại cho đến tận ngày nay. Trung tâm đã trở thành một bảo tàng sống động về gốm sứ Việt Nam.
Đồ gốm có lịch sử lâu đời, hội tụ những tinh hoa văn hoá dân tộc. Đồ gốm trở thành đối tượng được các nhà nghiên cứu, sưu tập cổ vật say mê. Họ dành nhiều thời gian, tâm sức nghiên cứu, sưu tầm và hình thành những bộ sưu tập giá trị. Công chúng được thưởng lãm một bộ sưu tập gốm men phong phú, có giá trị mỹ thuật cao. Chúng trải dài trên 2000 năm phát triển của đồ gốm Việt Nam. Từ đó, mọi người trân trọng hơn những giá trị văn hóa, lịch sử dân tộc. Trưng bày được tổ chức bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến đến hết tháng 12/2021.