Những loại hình nghệ thuật dân gian của dân tộc Việt qua nhiều thời kỳ đã dần mai một nhưng mặt văn hóa tinh thần mà nó mang lại luôn hiện hữu với một tầm giá trị to lớn. Từ xa xưa, người dân rất ưa chuộng loại hình dân gian múa rối nước khi nó đem lại sự giải trí cao và khắc họa những sinh hoạt đời thường vô cùng đặc sắc, sống động qua sự tài năng tài ba của các nghệ nhân thể hiện. Tại Nhà Thủy đình làng Đống, hiện nay người dân vẫn có thể thưởng thức được loại hình múa rối nước đặc biệt này nhờ nền văn minh sân khấu nước truyền thống luôn được người dân giữ gìn trọn vẹn từ nhiều thế hệ qua.
Nghệ thuật múa rối nước cổ truyền ở Nhà Thủy đình làng Đống
Mỗi khi nhắc đến làng Đống xưa, nhiều người liên tưởng ngay đến nghệ thuật múa rối nước cổ truyền làng Đống. Nơi đây chứa nền văn minh lúa nước sông Hồng của đồng bằng Bắc bộ. Nơi đây tụ họp những tích trò đều phản ánh trong sinh hoạt đời thường của người nông dân. Nghệ nhân thường biểu diễn bắt cá, chăn vịt, chọi trâu, đấu vật, đánh đu… Trong đó, có lẽ rộn ràng nhất, vẫn là tiết mục “Lân hý cầu”.
Phường múa rối nước làng Đống là một trong bảy phường rối cổ truyền của Đông Hưng. Hiện nay đây là một trong hai phường múa rối nước của huyện hoạt động thường xuyên. Múa rối nước là một nghề bí truyền nên các nghệ nhân chỉ truyền dạy cho con cháu trong gia đình.
Từ các trò diễn đơn sơ, múa rối nước làng Đống được nâng lên thành nghệ thuật biểu diễn. Kết hợp với hát chèo, tiết tấu âm nhạc phù hợp, múa rối nước đã tạo nên sức hấp dẫn đối với người xem. Múa rối nước làng Đống dần vượt ra khỏi hội làng. Họ đem đi diễn ở các nơi, càng đi nhiều các trò diễn càng thêm sáng tạo.
Nét đặc sắc khi biểu diễn múa rối
Con rối là những pho tượng nhỏ được làm bằng gỗ mít. Bên ngoài chúng phủ sơn để chống thấm nước. Khi biểu diễn, người điều khiển rối phải gửi cả tâm huyết của mình vào mỗi động tác. Như vậy con rối mới linh hoạt và có hồn. Hình hài con rối nhìn phải thật vui mắt. Mỗi con rối là một tác phẩm điêu khắc dân gian, mỗi con một vẻ, thể hiện tính cách riêng. Tất cả chúng hội tụ tạo nên những buổi biểu diễn múa rối nước đông vui, rộn rã.
Tiếng trống, tiếng mõ ăn nhịp với các động tác của đôi lân, lúc nhàn nhã như nghi ngơi khi hối hả nô đùa vờn đuổi trái cầu, trông rất sinh đông và đẹp mắt hấp dẫn người xem. Nhịp điệu của tiếng mõ đều đều cùng với tiếng trống đổ hồi dồn dập hoà quyện với nhau thành tiết tấu liên khúc, chúng kết hợp với những động tác điêu luyện của các nghệ nhân tài tình và khéo léo điều khiển quân rối.
Làm cho mặt nước của sân khấu tạo sóng cuồn cuộn liên hồi nổi lên khiến tích trò càng thêm sôi động cộng thêm âm thanh trống mõ rộn ràng không ngừng thúc giục. Đã nói đến múa rối nước cổ truyền, thì không thể không có “Sân khấu nước”. Bởi vậy mặt nước quyết định sự hấp dẫn của tích trò. Chúng hình thành Nhà Thuỷ đình là linh hồn của sân khấu múa rối nước.
Biểu tượng của “Sân khấu nước”
Nhờ sự sáng tạo ra nhà thủy đình làm bệ đỡ nuôi dưỡng cho ngành múa rối phát triển cả về nghệ thuật biểu diễn cùng với các tích trò không ngừng đổi mới và phát triển, càng hấp dẫn người xem hơn, nhất là những đêm lung linh ánh sánh huyền ảo, nó khác xa thuở sơ khai ban đầu là múa rối trong bể hay là trong thùng nước khi lưu diễn cơ động, quen gọi múa rối thùng.
Những người thợ xây đựng tài hoa của làng, với bàn tay vàng từng đi khắp thiên hạ kiếm cơm, nay tụ hội về chung tay góp công sức cộng với kinh phí của Bộ văn hoá thông tin đầu tư hỗ trợ một phần đã xây dựng nên Nhà Thuỷ đình khang trang đẹp đẽ. Nhà Thủy đình mang phong cách kiến trúc dân gian truyền thống. Nhà Thủy đình là biểu tượng của “Sân khấu nước”. Múa rối cổ truyền ở đây hường xuyên biểu diễn những ngày lễ hội trong năm. Một nét sinh hoạt văn hoá của làng từ bao đời nay còn lưu giữ được ngày càng phát triển…!