Hà Giang là điểm cực Bắc của Việt Nam chứa đựng rất nhiều nền văn hóa truyền thống phong phú của đa dạng dân tộc đang sinh sống. Nơi đây luôn hấp dẫn du khách từ nhiều nơi tìm đến tham quan du lịch và khám phá các lễ hội văn hóa đặc sắc, nổi bật nhất phải kể đến là huyện Hoàng Su Phì. Hoàng Su Phì từ lâu cũng đã ấn tượng với người dân nhiều nơi qua Lễ Nhảy lửa của người Dao đỏ được tổ chức hàng năm để cầu thần Lửa mang lại hạnh phúc, thuận lợi cho người dân, mùa màng và xua đuổi những điều xấu, không may mắn trong đời sống.
Lễ Nhảy lửa – Nét sinh hoạt văn hóa tinh thần phong phú ở Hoàng Su Phì
Trong khuôn khổ các hoạt động sự kiện “Phiên chợ vùng cao – Điểm hẹn Hoàng Su Phì, Hà Giang”, tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Dao đỏ đến từ huyện Hoàng Su Phì (Hà Giang) đã tái hiện lễ Nhảy lửa truyền thống của dân tộc mình. Lễ Nhảy lửa là một nghi lễ độc đáo được đồng bào Dao đỏ ở huyện Hoàng Su Phì lưu giữ từ bao đời nay.

Theo quan niệm của người Dao đỏ, “lửa” tượng trưng cho sự sống. Nó được coi như một vị thần linh thiêng. Vị thần này giúp mang lại ấm no, hạnh phúc cho bản làng. Mỗi năm, đồng bào Dao đỏ nơi đây lựa chọn một ngày tốt trong năm để tổ chức lễ hội. Họ thường chọn cuối năm hoặc đầu xuân năm mới. Họ cầu thần Lửa mang lại sự ấm áp, mừng cho một vụ thu hoạch hoa màu vừa kết thúc. Họ cầu thần linh phù hộ cho bà con an khang thịnh vượng, xua đuổi tà ma, bệnh tật.
Lễ Nhảy lửa mang những giá trị bền vững không thể phủ nhận. Đây là nét sinh hoạt văn hóa tinh thần hết sức phong phú và độc đáo của đồng bào. Cùng với đó, Lễ Nhảy lửa con mang ý nghĩa giáo dục lòng can đảm, dám đương đầu với khó khăn, thử thách của con người. Lễ hội chứa đựng niềm tin sâu sắc, hướng cộng đồng tới cái thiện và việc làm tốt.
Nghi lễ cầu thần Lửa của người Dao đỏ
Trước khi tổ chức lễ hội, các gia đình chuẩn bị sẵn một mâm cỗ cúng. Mâm cúng bao gồm gà luộc, gạo sống, giấy bản, ống tre cắm hương, 5 chén rượu và một chén nước trắng. Buổi lễ bắt đầu bằng nghi thức cúng lễ. Họ xin phép tổ tiên, xin phép thần linh cho dân làng được tổ chức lễ hội. Sau đó họ mời các vị thần linh nhập vào các chàng trai. Bài cúng kéo dài khoảng nửa tiếng đồng hồ.

Thầy cúng ngồi trên một chiếc ghế dài. Thầy cầm que gõ liên tục lên chiếc đàn – một nhạc cụ cúng tế phổ biến của người Dao đỏ. Khi đống củi đã cháy rực, thầy cúng sẽ xin quẻ âm dương. Nếu được thần Lửa đồng ý, các chàng trai “hầu lễ” sẽ ngồi trước mặt thầy cúng để phù phép.
Khi tiếng que gõ trở nên liên tục, dồn dập hơn thì chính là lúc cuộc chơi bắt đầu. Chỉ trong phút chốc, cơ thể của các chàng trai rung lên, lắc lư rất mạnh. Theo quan niệm của người Dao đỏ, thần linh, tổ tiên đã ban cho họ sức mạnh siêu nhiên và lòng dũng cảm để đương đầu với lửa nóng. Vì vậy, sau khi bốc than lửa bằng tay không, họ cũng không hề bị bỏng. Thời gian nhảy trên lửa ngắn hay dài phụ thuộc vào sức mạnh của thần linh ban cho các chàng trai. Mỗi lần nhảy lửa thường diễn ra trong khoảng 4 – 5 phút. Khi lửa tàn hẳn, thầy cúng sẽ đọc bài cúng tiễn các ma về trời và cảm ơn các vị thần.